Η πρόσφατη εμφάνιση του Γιώργου Λάνθιμου στο Φεστιβάλ της Βενετίας με μια μικρή αλλά εύγλωττη κίνηση – τη σημαία της Παλαιστίνης ως καρφίτσα στο πέτο του – δεν είναι απλώς μια λεπτομέρεια στυλ. Είναι μια δήλωση. Σε μια εποχή που η σιωπή ισοδυναμεί με συνενοχή, κάθε συμβολική πράξη αντίστασης έχει βαρύτητα.
Η ιστορία του 20ού και του 21ου αιώνα είναι γεμάτη με καλλιτέχνες που βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή, όχι των όπλων αλλά της συνείδησης. Από τη Μάγια Αγγέλου και τον Πάμπλο Νερούδα, μέχρι τον Τζον Λένον και την Μιριαμ Μακέμπα, η τέχνη συνδέθηκε με το καθήκον να μιλάει για τους καταπιεσμένους, να εκφράζει την αλήθεια που οι ισχυροί θέλουν να κρύψουν.
Σήμερα, μπροστά σε μια ανοιχτή γενοκτονία, με τον παλαιστινιακό λαό να υφίσταται δεκαετίες κατοχής, εκτοπισμού και μαζικής βίας, οι φωνές του πολιτισμού δεν μπορούν να μένουν ουδέτερες. Η «ουδετερότητα» γίνεται εργαλείο των καταπιεστών. Ο καλλιτέχνης που σιωπά, επιλέγει – συνειδητά ή μη – να αφήσει το πεδίο ελεύθερο στην προπαγάνδα.
Το θάρρος του Λάνθιμου να εμφανιστεί δημόσια με ένα τόσο αναγνωρίσιμο σύμβολο υπέρ της Παλαιστίνης δεν είναι μεμονωμένο. Δεκάδες σκηνοθέτες, ηθοποιοί, μουσικοί και συγγραφείς ανά τον κόσμο έχουν εκφράσει αλληλεγγύη, ακόμη κι αν αυτό τους κόστισε επαγγελματικά. Σε μια βιομηχανία που ελέγχεται συχνά από ισχυρά λόμπι και κεφάλαια, η πράξη αυτή αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία: δείχνει ότι η αξιοπρέπεια και η αλήθεια μπορούν να σταθούν ψηλότερα από το βραβείο ή την καριέρα.
Ο πολιτισμός, άλλωστε, είναι χώρος ελευθερίας. Αν δεν μπορεί να σταθεί δίπλα στον καταπιεσμένο, χάνει τον λόγο ύπαρξής του. Η τέχνη δεν είναι διακόσμηση· είναι μαρτυρία και αντίσταση. Όταν ο καλλιτέχνης σηκώνει τη φωνή του υπέρ των αδυνάτων, γίνεται φορέας συλλογικής συνείδησης.
Σήμερα περισσότερο από ποτέ, η στάση αυτή δεν είναι απλώς «πολιτική». Είναι βαθιά ανθρώπινη. Είναι μια υπενθύμιση πως η τέχνη, ακόμη και μέσα από μια καρφίτσα στο πέτο, μπορεί να ανοίξει ρωγμές στην κανονικοποίηση της βαρβαρότητας.
Και σε αυτές τις ρωγμές χωράει η ελπίδα.
