Οι ακροδεξιές αντιμεταναστευτικές δηλώσεις και προτάσεις σηματοδοτούν μια πολιτισμική μάχη
την οποία και τμήματα της κεντροδεξιάς -και όχι μόνο- αποφάσισαν να αγκαλιάσουν
Στις 28 Ιουλίου 1951, πριν από 74 χρόνια, υπογράφηκε στη Γενεύη η Σύμβαση για τους Πρόσφυγες. Η Σύμβαση προστατεύει τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο – ανδρών, γυναικών και παιδιών- που προσπαθούν να ξεφύγουν από τον πόλεμο, τις διώξεις και τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Παγκοσμίως, 43,4 εκατομμύρια πρόσφυγες έχουν λάβει και συνεχίζουν να λαμβάνουν προστασία βάσει της Σύμβασης της Γενεύης, η οποία από το 1951 προστατεύει το θεμελιώδες δικαίωμα κάθε ανθρώπου να ζητά και να λαμβάνει άσυλο, τηρώντας τις αρχές της συνεργασίας, της πολυμερούς προσέγγισης και της αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών.
Η Σύμβαση του 1951 και το επακόλουθο Πρωτόκολλο του 1967 καθιερώνουν τον επίσημο, παγκοσμίως αναγνωρισμένο ορισμό του πρόσφυγα και περιγράφουν τα δικαιώματά του και τις διάφορες μορφές βοήθειας στις οποίες δικαιούται κατά την περίοδο του εκτοπισμού.
Η βασική αρχή της Σύμβασης είναι η μη επαναπροώθηση, η οποία απαγορεύει σε ένα κράτος να επιστρέψει ένα άτομο σε χώρα όπου η ζωή ή η ελευθερία του θα κινδύνευε.
Είναι χαρακτηριστικό ότι, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) μετρά περίπου 90.000 αιτούντες άσυλο και πρόσφυγες, το 78% των οποίων είναι από το Σουδάν. Παρ ‘όλα αυτά, το μήνυμα που στέλνει η ελληνική κυβέρνηση είναι σαφές: «Μείνετε εκεί που είστε. Δεν είστε ευπρόσδεκτοι στην Ελλάδα».
Ευρωπαϊκό δεδικασμένο
Οι αποφάσεις που ελήφθησαν και οι προβλεπόμενες ποινές φυλάκισης, ωστόσο, φαίνεται να έρχονται σε άμεση αντίθεση με το ευρωπαϊκό δίκαιο, σύμφωνα με αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, το οποίο είναι υπεύθυνο για την ερμηνεία των νόμων της ΕΕ προκειμένου να εναρμονιστεί η εφαρμογή τους στα κράτη μέλη. Στις 28 Απριλίου 2011, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για παράδειγμα, είχε καταδικάσει ανάλογο “πακέτο ασφαλείας” της τέταρτης κυβέρνησης Μπερλουσκόνι,το οποίο προέβλεπε ποινές φυλάκισης έως και τεσσάρων ετών για τους παράτυπους μετανάστες που δεν συμμορφώνονταν με την εντολή απέλασης. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο κήρυξε την ποινή φυλάκισης ασυμβίβαστη με την Οδηγία 2008/115, η οποία, αντιθέτως, ενθαρρύνει τον εθελοντικό και όχι τον τιμωρητικό επαναπατρισμό.
Μένει να δούμε βέβαια ποιά τύχη θα έχουν οι αναμενόμενες προσφυγές στα ευρωπαϊκά δικαστήρια για τις αποφάσεις της ελληνικής κυβέρνησης. Αλλά και πώς θα αντιδράσει η ΕΕ.
Εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έκανε φυσικά λόγο για μια «έκτακτη κατάσταση», αλλά διευκρίνισε ότι «οποιοδήποτε μέτρο θεσπιστεί από την Ελλάδα πρέπει να γίνει κατανοητό σε αυτό το πλαίσιο». «Φυσικά», διευκρίνισε στη συνέχεια, «το δίκαιο της ΕΕ πρέπει πάντα να τηρείται: αυτό είναι αυτονόητο».
Νέα «ήθη»
Όλο και περισσότεροι πολιτικοί όμως στην Ευρώπη αμφισβητούν τώρα τους θεμελιώδεις αυτούς κανόνες. Γερμανοί Χριστιανοδημοκράτες πολιτικοί έχουν χαρακτηρίσει «μη σύγχρονες» τη Σύμβαση της Γενεύης για τους Πρόσφυγες και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα . Αλλά και να καταργηθεί το ατομικό δικαίωμα ασύλου που κατοχυρώνεται από την Ευρώπη.
Ο ειδικός σε θέματα ευρωπαϊκού δικαίου Ντάνιελ Τιμ ζητά μια «μεταρρυθμιστική επιστροφή στις ρίζες». Με άρθρο του στην εφημερίδα Frankfurter Allgemeine Zeitung, γράφει: «Τα δικαιώματα των αιτούντων άσυλο θα πρέπει να περιοριστούν, τα ευρωπαϊκά δικαστήρια θα πρέπει να έχουν λιγότερη επιρροή και τα εθνικά κράτη θα πρέπει να έχουν μεγαλύτερη ελευθερία στον έλεγχο της μετανάστευσης». Σύμφωνα με τον Τιμ, το τελικό αποτέλεσμα θα μπορούσε επίσης να είναι μια «θεμελιώδης αναθεώρηση της νομοθεσίας της ΕΕ» – ακριβώς η κατάργηση της ατομικής αξιολόγησης ασύλου».
Πολιτισμική μάχη
Οι αντιμεταναστευτικές δηλώσεις και προτάσεις βρίσκονται πάντως, στο επίκεντρο μιας πολιτισμικής μάχης που τροφοδοτείται μεν από την ακροδεξιά, αλλά την οποία, και τμήματα της κεντροδεξιάς -και όχι μόνο- έχουν αποφασίσει να αγκαλιάσουν σχεδόν πλήρως. Σε μια εποχή αυξανόμενης κοινωνικής ανισότητας, η ακροδεξιά κατάφερε έτσι να μετατοπίσει την προσοχή μακριά από τα οικονομικά ζητήματα που έχουν καθορίσει την πολιτική σύγκρουση από την μεταπολεμική περίοδο, και να δαιμονοποιήσει την μετανάστευση.
Πολλοί ψηφοφόροι άλλωστε, που αντιλαμβάνονται ότι η κοινωνική τους θέση απειλείται από τις συνεχιζόμενες αλλαγές, για παράδειγμα, τείνουν να βλέπουν τη μετανάστευση ως απειλή και καταλήγουν να υποστηρίζουν κόμματα που παρέχουν περιοριστικές απαντήσεις.
Προσαρμοζόμενα σε αυτή τη ρητορική, τα συντηρητικά κόμματα, αλλά και κάποιες σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις στη Βρετανία και τη Δανία για παράδειγμα, έχουν συμβάλει στην «ομαλοποίηση» αυτών των ζητημάτων και έχουν νομιμοποιήσει την ακροδεξιά ατζέντα στην μετανάστευση. Παραλείποντας να λάβουν υπόψη ότι, ειδικά σε θέματα όπως η μετανάστευση, οι ψηφοφόροι τείνουν να προτιμούν το πρωτότυπο (την ακροδεξιά) από τα όποια κεντροδεξιά ή σοσιαλδημοκρατικά,«αντίγραφα».
Γιατί, στην πραγματικότητα, η πολιτικοποίηση θεμάτων όπως η μετανάστευση ευνοεί κυρίως την ακροδεξιά. Όπως και ο «διάλογος» που έχει καθιερωθεί μεταξύ του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος και τμημάτων της ακροδεξιάς, δεν πρέπει να ερμηνεύεται ως φιλοευρωπαϊκή στροφή εκ μέρους δυνάμεων όπως η Τζόρτζια Μελόνι. Αλλά μάλλον ως μέρος της δεξιάς μετατόπισης του πολιτικού κέντρου βάρους. Μόνο που η άκρα δεξιά σκοπεύει να υπονομεύσει την Ευρωπαϊκή Ένωση εκ των έσω, μπολιάζοντας με την ατζέντα της τις κυβερνήσεις σε αρκετές χώρες.
Μετά την καταστροφική εμπειρία του Brexit, η συντριπτική πλειοψηφία των ακροδεξιών κομμάτων έχει εγκαταλείψει την προοπτική αποχώρησης των χωρών τους από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Η «έξοδος» δεν είναι πλέον μια κερδοφόρα και εκλογικά βιώσιμη επιλογή.
Συνολικά, η ακροδεξιά διεξάγει μια ολοκληρωμένη πολιτιστική μάχη. Οι πολιτικές της δράσεις αποτελούν μέρος μιας συστηματικής μάχης ενάντια στις φιλελεύθερες αρχές και τα προοδευτικά οράματα της Ευρώπης.
Μιχάλης Ψύλος/ Ναυτεμπορική
