Προσπαθώντας να διαλύσουμε την ομίχλη της εποχής μας, «επιστρατεύουμε» τον μεγάλο Αυστριακό στοχαστή Στέφαν Τσβάιχ, που περιέγραψε στα βιβλία του με τόση ακρίβεια την ηθική ψύχωση της Ευρώπης των δεκαετιών του 1920 και του 1930
Η ημέρα των Χριστουγέννων πέρασε για τον περισσότερο κόσμο ξετυλίγοντας δώρα με αγαπημένα πρόσωπα και τραγουδώντας μαζί χριστουγεννιάτικα κάλαντα.
Στον «υπόλοιπο» κόσμο είχαμε την ανακοίνωση του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες πραγματοποίησαν «πολυάριθμα» θανατηφόρα πλήγματα στη βορειοδυτική Νιγηρία εναντίον του Ισλαμικού Κράτους που συνεχίζει να σκοτώνει Χριστιανούς.
Στο μέτωπο της Ουκρανίας συνεχίστηκαν οι οι συνηθισμένοι πλέον, βομβαρδισμοί και οι λεκτικές αψιμαχίες. Με τον Βλαντιμίρ Πούτιν να στέλνει τις καλύτερες ευχές του στον Ντόναλντ Τραμπ και τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι να εύχεται τον θάνατο του Ρώσου προέδρου, χωρίς να τον κατονομάσει. Βολοντίμιρ Ζελένσκι, χωρίς να τον κατονομάσει.
Από τη Μόσχα έρχονται πάντως νέα ότι η Ρωσία είναι έτοιμη να υπογράψει σύμφωνο μη επίθεσης με χώρες του ΝΑΤΟ, όπως δήλωσε η εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών Μαρία Ζαχάροβα.
«Ο κόσμος του χθες»
Στο περίφημο βιβλίο του «Ο κόσμος του χθες», ο Τσβάιχ περιγράφει παρόμοιες ανησυχίες που στοιχειώνουν τους Ευρωπαίους του χθες, αλλά και του σήμερα και του αύριο: η άνοδος του ολοκληρωτισμού και του εθνικισμού, η πολιτιστική και κοινωνική κρίση και η επίμονη απειλή του πολέμου.
Ο πολεμοχαρής λόγος αντηχεί σήμερα σε πολλές γωνιές της Ευρώπης. Έρχεται σε έντονη αντίθεση με τις σκέψεις του Τσβάιχ, η οποία προτρέπει να ακούμε τη λογική και τη συνύπαρξη, όχι το μίσος.
Η δημιουργία του ευρωπαϊκού εγχειρήματος επέτρεψε εδώ και πολλές δεκαετίες τη δημιουργία ενός χώρου ειρήνης και συνεργασίας πρωτοφανούς στην ιστορία της Γηραιάς ηπείρου.
Ωστόσο, η σύγκρουση στην Ουκρανία έχει επιταχύνει μια υπαρξιακή αντιπαράθεση που ήταν ήδη λανθάνουσα, και η απάντηση που έχει υιοθετηθεί δείχνει επικίνδυνα την «αποδοχή» της λογικής του πολέμου ως πολιτικού ορίζοντα σε βάρος της επαναβεβαίωσης της ειρήνης ως θεμελιώδους αρχής επιβίωσης της Ευρώπης.
Ο πόλεμος άρχισε να αντιμετωπίζεται σχεδόν ως σκοπός, ξεχνώντας ότι καμία Ένωση δεν μπορεί να επιβιώσει βασισμένη στη βία και τη βαρβαρότητα.
Είναι άλλο πράγμα να επενδύεις στην άμυνα και την ασφάλεια της ηπείρου, ενισχύοντας τη στρατηγική αυτονομία και μια κοινή δύναμη για την αποτροπή απειλών. Αλλά είναι εντελώς διαφορετικό να προσπαθείς να εδραιώσεις μια ακόμη εύθραυστη ευρωπαϊκή ταυτότητα, μέσω του ίδιου του πολέμου.
Ένας τέτοιος πολιτικός προσανατολισμός είναι καταδικασμένος σε αποτυχία μακροπρόθεσμα.
Ο ρόλος των διανοουμένων
Η αλήθεια είναι ότι όλοι το γνωρίζουμε: H Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα και γνωρίζουμε τόσο τις αιτίες τους όσο και, σε μεγάλο βαθμό, τις λύσεις τους. Αυτό που μας λείπει είναι νέες ιδέες, μια επιστροφή στη δημιουργική και πνευματική ώθηση και η ανάδυση μιας πρωτοπορίας νέων ηγετών, προικισμένων με πολιτική φαντασία, ικανών να σκεφτούν πέρα από το άμεσο και να μεταμορφώσουν τη λογική, τον πολιτισμό και το πνευματικό θάρρος σε ένα πραγματικό συλλογικό ευρωπαϊκό έργο.
Αλλά, η κοινή ευρωπαϊκή συνείδηση εξακολουθεί να απουσιάζει. Αυτό το κενό απειλείται να καλυφθεί, για άλλη μια φορά, από εθνικιστικά αντανακλαστικά και μια ρητορική που υπόσχεται ασφάλεια αλλά φέρνει κατακερματισμό και πόλωση. Και σήμερα, υπάρχει ένας πόλεμος μεταξύ σκέψης και τύφλωσης, μεταξύ ημέρας και νύχτας. Πόσο τραγικό θα ήταν αν οι Ευρωπαίοι γίνονταν ξανά συνένοχοι με το σκοτάδι…
«Είθε ο βρυχηθμός των όπλων να σιωπήσει και τα εμπλεκόμενα μέρη, με την υποστήριξη και τη δέσμευση της διεθνούς κοινότητας, να βρουν το θάρρος να συμμετάσχουν σε έναν ειλικρινή, άμεσο και σεβαστό διάλογο», ευχήθηκε στο πρώτο του χριστουγεννιάτικο μήνυμα, ο νέος Πάπας Λέων ΙΔ΄. Απηύθυνε έκκληση για ειρήνη στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή και στις περισσότερες από 50 συγκρούσεις που μαίνονται σε όλον τον κόσμο. Φωνή ..Ποντίφικα εν τη ερήμω…
Μιχάλης Ψύλος / Ναυτεμπορική (26.12.2025)
