Ενα υπόγειο εργοτάξιο με έκταση 4.000 τετραγωνικά μέτρα σε βάθος έως 300 μέτρα κάτω από την επιφάνεια του εδάφους έχει στηθεί στη Ρώμη. Απλώνεται στο λεγόμενο Σπήλαιο του Καπιτωλίου, ένα απίθανο σύμπλεγμα από φυσικά σπήλαια, τεχνητές σήραγγες, κατακόμβες, δεξαμενές νερού, παλιά λατομεία. Σε χώρους που επί αιώνες –από την εποχή του Ιούλιου Καίσαρα– χρησίμευαν και ως κατοικίες, καταστήματα, ταβέρνες, ναοί και νεκροταφεία.
Στην επιφάνεια σφύζει η σύγχρονη ζωή. Ντόπιοι και τουρίστες κινούνται γύρω από την αρχαία Ρωμαϊκή Αγορά και το Θέατρο του Μάρκελλου. Κάτω, στα αμυδρά φωτισμένα περάσματα, Ιταλοί αρχαιολόγοι, αρχιτέκτονες και κάθε λογής τεχνίτες στήνουν αυτή τη στιγμή το νέο αξιοθέατο της Αιώνιας Πόλης: έναν λαβύρινθο που παραμένει κλειστός και ξεχασμένος εδώ και έναν αιώνα. Στα τέλη του 2026 ή στις αρχές του 2027 θα δοθεί στο κοινό.
Υπάρχει «οριστική ανασκαφή»; Οι αρχαιολόγοι, φυσικά, θα απαντήσουν «όχι». Στόχος τους, σε αυτόν τον συγκεκριμένο χώρο, είναι να αναδείξουν όλες τις εποχές και όλες τις χρήσεις του. Από τα λίθινα εργαλεία μέχρι τις κοινότητες του Μεσαίωνα, με τους μεταλλικούς κρίκους για τα ζώα που κατέβαιναν στην υπόγεια «γειτονιά» μπηγμένους ακόμα στους τοίχους. Και από τα μισοκατεστραμμένα λευκά μαρμάρινα θεμέλια του ναού του Δία του 6ου π.Χ. αιώνα μέχρι τα σημεία που γκρέμισε και γέμισε με μπάζα ο δικτάτορας Μουσολίνι για να σταθεροποιήσει την επιφάνεια του εδάφους και να χτίσει βαριά, φασιστικά δημόσια κτίρια.
Μια Ρώμη μαγική. Φτάνει να τηρηθούν οι προδιαγραφές που θέτουν οι επιστήμονες για να κρατήσουν μακριά το τέρας του υπερτουρισμού: ολιγομελείς ομάδες επισκεπτών, καλά χαραγμένες διαδρομές, μόνιμη συνοδεία ξεναγών, έξοδοι κινδύνου. Σε μια σκοτεινή γωνιά εδώ κάτω, λένε, γύρω στα 1786 με 1787 ο μέγας Γκέτε ξετρελάθηκε με μια όμορφη ταβερνιάρισσα μαζεύοντας υλικό για το βιβλίο του «Ταξίδι στην Ιταλία». Ο έρωτας μπορεί να ξανακατέβει τα σκαλιά.
Γιώργος Ι. Αλλαμανής
Εφημερίδα των Συντακτών